Bætt lýðræði

Við viljum kalla Ísland lýðræðisríki þar sem raddir ólíkra hópa heyrast þrátt fyrir að vera í minnihluta eða jafnvel á skjön við tíðarandann. Lýðræðið felst í því að við kjósum okkur fulltrúa á þing sem svo hugsa fyrir okkur og reka þjóðfélagið í okkar umboði. En lýðræðið sem við búum við er stórgallað og í raun ekki lýðræði nema upp að vissu marki. Við getum tekið sem dæmi ríkisstjórn Sjálfstæðis- og Framsóknarflokksins eftir kosningarnar 2003. Þar fékk Sjálfstæðisflokkurinn 33,7% atkvæða á meðan Framsóknarflokkurinn fékk 17,7%. Samt sem áður fékk Framsókn forsætiráðuneytið til tveggja ára og tæpan helming annara ráðuneyta og því spyr ég hvar lýðræðis gætir í þessu. Fleiri dæmi mætti taka en ég ætla að láta duga að koma með uppástungur að bættu lýðræði. Þetta er svosem ekki í neinni sérstakri röð. 

• Tvær umferðir í kosningum þar sem í seinni umferð er kosið á milli tveggja stærstu úr fyrri umferð. Þetta kemur í veg fyrir málefnahrossakaup flokkanna við myndun ríkisstjórna, auðveldara verður að láta menn standa við gefin loforð í stað þess að geta skýlt sig á bakvið stjórnarsáttmála sem enginn fékk að kjósa um og í þokkabót eru minni líkur á að málefnið sem þú kaust einhvern flokk út á verðið kastað fyrir róðann vegna hinna fyrrnefndu málefnahrossakaupa. Fái annar flokkurinn t.d. 60% atkvæða úr seinni umferð skiptast hin 40% á milli hinna flokkanna eftir niðurstöðunum úr fyrri umferðinni.

 

• Allar stjórnarskrárbreytingar skal fólkið fá að kjósa um. Þetta er grunnurinn að okkar samfélagi og því ætti umboð okkar til stjórnmálamanna ekki að ná yfir stjórnarskrána.

 

• Þegar þingmaður skiptir um flokk dettur hann af þingi. Þegar kosningar fara fram er ekki hakað við nöfn frambjóðenda heldur flokksins og því á flokkurinn alltaf að halda sama fjölda þingmanna út kjörtímabilið.

 

• Eðlilegast væri reyndar að kjósa einstaklinga frekar en flokka.

 

• Einstaklingar sem starfað hafa á þingi lengur en t.d. eitt kjörtímabil verði útilokaðir með lögum frá safaríkum embættum eins og sendiherrastöðum, seðlabankanum, almennum bönkum (í ríkiseigu) o.þ.h. Þetta minnkar líkur á spillingu og gerir viðkomandi stofnanir hæfari, til að takast á við skildur sínar, þar sem faglega ráðinn einstaklingur stjórnar.

 

• Skylda á alla stjórnmálaflokka til að halda opin prófkjör og þar með banna lokuð prófkjör og niðurröðun á lista. Einnig ætti að þurfa færri útstrikanir til að fella menn af lista í kosningum.

 

• Viðveruskylda verði sett á þingmenn þar sem skriflegrar útskýringar er krafist ef viðkomandi sér ekki fært að mæta á þing.

 

• Starfsdögum Alþingis verði fjölgað úr 120 dögum á ári upp í 200. Tveggja mánaða jólafrí og fjögurra mánaða sumafrí er auðvitað bara misnotkun á valdi.

 

• Banna skoðanakannanir á fylgi flokka 10 síðustu dagana fyrir kosningar, og auglýsingar frá flokkunum sjálfum 5 síðustu dagana fyrir kosningar.

 

• Gera landið að einu kjördæmi og þar með útrýma mismunandi vægi atkvæða.

 

• Færa ýmsa málaflokka eins og forgangsröðun stórframkvæmda í vegamálum frá ráðherra til Vegagerðar ríkisins (þannig er það á hinum Norðurlöndunum). Þetta kemur í veg fyrir kjördæmapot sem hefur verið viðloðandi hvern einasta samgönguráðherra sem ég man eftir. Enn og aftur, þetta kemur í veg fyrir spillingu, og í eins veigamiklum málum og samgöngum hlýtur þeim málaflokki að vera best fyrir komið hjá fagfólki en ekki mönnum sem hugsa um það eitt að fá atkvæði í heimabyggð í næstu kosningum.

 

• Skilgreina ábyrgðir sem þingmenn þurfa að sæta og hvenær þeir skulu bera ábyrgðir í málum. Það þyrfti að vera ráð eða nefnd skipuð af forsetanum með málsmetandi fólki innanborðs sem tæki ákvarðanir fyrir ráðamenn um hvort þeir eigi að sæta ábyrgð í tilteknum málum þar sem eitthvað hefur farið úrskeiðis. Eins og við vitum öll að þá er þetta blessaða fólk ekki fært um að sjá eigin misgjörðir og því þarf einhverja aðra til.

 

Þetta er svona það helsta sem mér dettur í hug þótt af nógu sé að taka. Vandamálið við þetta er hinsvegar að það krefðist þess að þingmennirnir sjálfir þyrftu að breyta þessu. Þeir semja sjálfir um eigin kjör (fyrir utan launaliðinn), vinnutíma og hvað svosem þeim hentar þannig að sennilega á maður fyrr eftir að sjá rollu á þingi sem staðgengil einhvers framsóknarpúkans. En svona án gríns að þá tel ég þingmenn vera of siðblint fólk til að geta tekið ákvarðanir um eigin málefni, sem þó snertir alla þjóðina en í þeirra augum er þetta fyrst og fremst skerðing  og árás á þeirra hásæti. Það gleymist of oft að þau eru til fyrir okkur en við ekki fyrir þau.